SỨC KHỎE - GIA ĐÌNH

Rối loạn lưỡng cực là một bệnh tâm thần đặc trưng bởi tâm trạng bất ổn, còn được gọi là bệnh hưng - trầm cảm. Người bệnh chuyển từ cảm xúc hưng phấn (hưng cảm) sang cảm xúc ức chế (trầm cảm). Bệnh có tính chất chu kỳ xen kẽ giữa hưng phấn và ức chế. Rối loạn lưỡng cực có thể rất nghiêm trọng và dẫn đến ý nghĩ và hành động tự sát.

Triệu chứng​

Trầm cảm, tuyệt vọng, có ý nghĩ tự tử, tự tử, mất ngủ, mệt mỏi, dễ bị kích động, bồn chồn, dư thừa năng lượng, hành động bốc đồng, thiếu thận trọng.

Chẩn đoán​

Hỏi bệnh sử và khám thực thể. Tư vấn tâm thần thường được thực hiện để xác định chẩn đoán.

Điều trị​

Điều trị phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Điều trị bao gồm: tư vấn tâm lý, liệu pháp lithium, thuốc chống trầm cảm, thuốc ổn định tâm trạng, và / hoặc các thuốc chống loạn thần. Bệnh nhân có ý nghĩ tự tử cần được chăm sóc y tế ngay lập tức.
Tổng quan
Rối loạn cảm xúc lưỡng cực là một rối loạn cảm xúc mạn tính, đặc trưng bởi các giai đoạn hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ xen kẽ hay đi kèm với các giai đoạn trầm cảm.
Rối loạn cảm xúc lưỡng cực gặp với tỷ lệ 0,5-2,5% dân số, thường khởi phát ở độ tuổi trẻ 20-30.
Nguyên nhân
Nguyên nhân đíchthực của bệnh hiện nay vẫn chưa biết. Tuy nhiên các nghiên cứu khoa học chothấy có sự mất cân bằng sinh hoá trong não đặc biệt là hệ Norepinephrine,Serotonin và các chất sinh hoá khác. Yếu tố di truyền cũng được đề cập.
Nguyên nhân khác

Giai đoạn hưng cảm​

• Một thời kỳ rõ rệt với khí sắc tăng, với các biểu hiện:
  • Tự đánh giá cao bản thân hay tự cao.
  • Giảm nhu cầu ngủ.
  • Nói nhiều hơn thường lệ hay bị thôi thúc phải nói.
  • Tư duy phi tán hoặc cảm thấy các ý nghĩ xuất hiện dồn dập.
  • Đãng trí.
  • Gia tăng hoạt động có mục đích hay kích động tâm thần vận động.
  • Bị lôi cuốn quá mức vào những hoạt động mang lại thích thú song lại có nhiều khả năng để lại hậu quả đau khổ.
• Để được chẩn đoán mắc bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực, các rối loạn khí sắc trên phải:
  • Đủ nặng để gây ra suy giảm rõ rệt trong hoạt động nghề nghiệp hoặc các hoạt động xã hội thường ngày hoặc các mối quan hệ với những người khác.
  • Cần phải nhập viện để ngăn ngừa sự tổn hại cho bản thân hay những người khác.
  • Có các biểu hiện loạn thần.
  • Các triệu chứng không phải do tác động sinh lý trực tiếp của một chất hoặc một bệnh cơ thể.

Giai đoạn trầm cảm​

• Khí sắc trầm cảm hầu như suốt ngày thể hiện qua lời khai của người bệnh hay qua sự quan sát của người khác.
• Giảm rõ sự quan tâm thích thú trong các hoạt động và gần như suốt ngày.
• Sụt cân đáng kể khi không ăn kiêng hoặc tăng cân.
• Mất ngủ hoặc ngủ nhiều.
• Kích động hoặc chậm chạp về tâm thần vận động.
• Mệt mỏi hoặc mất sinh lực.
• Cảm giác vô dụng hoặc tội lỗi quá mức hay không hợp lý.
• Giảm khả năng suy nghĩ, tập trung hoặc thường do dự.
• Suy nghĩ về cái chết, ý tưởng muốn tự tử tái diễn nhiều lần (có hoặc không có một kế hoạch cụ thể cho việc tự tử).

Các triệu chứng trên gây ra nỗi đau khổ đáng kể về mặt lâm sàng, suy giảm rõ các hoạt động nghề nghiệp hoặc xã hội hoặc các lĩnh vực quan trọng khác. Tuy nhiên, để được chẩn đoán mắc bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực, phải xác định được các triệu chứng này không phải do tác động sinh lý trực tiếp của một chất hoặc một bệnh cơ thể, cũng không phải là sự đau buồn do tang tóc.
Phòng ngừa

• Rối loạn cảm xúc lưỡng cực cần điều trị dự phòng tái cơn. Cần chú ý đến chế độ sinh hoạt, công tác, nghỉ ngơi của người bệnh, đặc biệt tránh căng thẳng về cảm xúc.
• Phát hiện và điều trị sớm ngay từ khi có triệu chứng đầu tiên: rối loạn giấc ngủ, tăng hoạt động, tăng nhu cầu giao tiếp, tăng sức mạnh và nghị lực rõ rệt so với trạng thái thông thường.
• Giáo dục cho gia đình và bệnh nhân hiểu biết, quan tâm về tầm quan trọng của điều trị thuốc lâu dài rối loạn cảm xúc lưỡng cực.

Điều trị

Giai đoạn hưng cảm​

• Đơn trị liệu: Trong trường hợp hưng cảm chỉ ở mức nhẹ đến trung bình
  • Các thuốc chỉnh khí sắc: bác sĩ có thể lựa chọn cho bạn một trong các thuốc sau
    • Valproate: depakin 200-600mg/ngày
    • Carbamazepine: 200-600mg/ngày
  • Các thuốc chống loạn thần: chọn một trong các thuốc sau
    • Olanzapine: 20-30mg/ngày
    • Chlorpromazine: 200-400mg/ngày
    • Haloperidone: 10-20mg/ngày
    • Risperidone: 2-6mg/ngày
    • Amisulpride: 400-800mg/ngày
• Đa trị liệu: Trong trường hợp hưng cảm mức độ nặng hoặc có biểu hiện loạn thần.
  Có thể phối hợp thuốc chống co giật (valproate,carbamazepam) với thuốc chống loạn thần.