SỨC KHỎE - GIA ĐÌNH

Mãn kinh là gì?​

Mãn kinh là một phần tự nhiên của quá trình lão hóa do sự suy giảm chức năng và hoạt động của buồng trứng, khiến cơ thể phụ nữ không còn diễn ra quá trình rụng trứng và ngưng sản xuất các loại nội tiết. Điều này đồng nghĩa với việc thời kỳ mãn kinh là cột mốc đánh dấu sự kết thúc chu kỳ kinh nguyệt và khả năng sinh sản của người phụ nữ.

Bác sĩ Công cho biết, trước khi ngừng hẳn kỳ kinh nguyệt, chu kỳ kinh ở người phụ nữ có thể diễn ra dài hơn hoặc ngắn hơn với lượng máu kinh thay đổi thất thường. Vì thế, rất khó xác định chính xác thời điểm buồng trứng sẽ ngừng hoạt động hoàn toàn. Mãn kinh được chẩn đoán khi phụ nữ trải qua 12 tháng liên tục không có kinh nguyệt. (1)

Độ tuổi mãn kinh là bao nhiêu?​

Một nghiên cứu tại Hoa Kỳ cho thấy, thời kỳ mãn kinh thường xảy ra ở độ tuổi 40-50, thậm chí có thể xuất hiện rất sớm ở độ tuổi 30 nhưng độ tuổi trung bình của tình trạng này là 51 tuổi.

Nếu người phụ nữ trải qua cuộc phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng, thời kỳ mãn kinh có thể bắt đầu ngay lập tức. Ngoài ra, một số phương pháp điều trị bệnh lý như hóa xạ trị hoặc các bệnh lý mắc phải như suy buồng trứng cũng có thể khởi động tình trạng xảy ra sớm hơn. Tuy nhiên, cũng có nhiều trường hợp tình trạng ngừng kinh nguyệt chỉ diễn ra tạm thời và sẽ trở lại ngay sau khi phụ nữ kết thúc quá trình điều trị bệnh.

Giai đoạn của thời kỳ mãn kinh​

Mãn kinh tự nhiên là sự kết thúc vĩnh viễn kỳ kinh nguyệt không do bất kỳ hình thức can thiệp điều trị y tế nào. Thông thường, thời kỳ mãn kinh diễn tiến dần theo tuổi tác và trải qua 3 giai đoạn sau:

1. Tiền mãn kinh (chuyển tiếp mãn kinh)​

Thời kỳ tiền mãn kinh có thể bắt đầu từ 8-10 năm trước khi chính thức bước vào thời kỳ mãn kinh, khi buồng trứng bắt đầu sản xuất ít Estrogen hơn. Giai đoạn này sẽ kéo dài cho đến khi buồng trứng ngừng giải phóng trứng.

Vào khoảng 1-2 năm cuối của thời kỳ tiền mãn kinh, sự sụt giảm Estrogen sẽ diễn ra nhanh hơn. Lúc này, phụ nữ có thể bắt đầu xuất hiện các triệu chứng của mãn kinh. Tuy nhiên, phụ nữ vẫn có thể còn kinh nguyệt trong thời gian này, đồng nghĩa với việc vẫn còn khả năng mang thai. Vì thế, bác sĩ Công khuyến cáo phụ nữ vẫn nên tiếp tục sử dụng biện pháp tránh thai để ngăn ngừa mang thai ngoài ý muốn cho đến sau 12 tháng liên tục không có kinh nguyệt.

Phụ nữ sẽ trải qua thời kỳ tiền mãn kinh trong 8-10 năm trước khi bước sang thời kỳ mãn kinh

2. Mãn kinh​

Thời kỳ mãn kinh chính thức bắt đầu khi phụ nữ không có kinh nguyệt trong vòng 12 tháng liên tục. Ở giai đoạn này, buồng trứng đã ngừng hoạt động, cũng như cơ thể ngừng sản xuất nội tiết Estrogen và Progesterone. Lưu ý rằng, thời kỳ mãn kinh có thể bắt đầu sớm hơn hoặc muộn hơn so với bình thường. (2)

• Mãn kinh sớm: Chỉ những tình huống mãn kinh xảy ra trước năm 40 tuổi, thường xảy ra ở những phụ nữ có thói quen hút thuốc lá, uống rượu bia thường xuyên, mắc phải bệnh lý ở tử cung hoặc buồng trứng phải điều trị cắt bỏ, hóa xạ trị trong điều trị ung thư… Lúc này, phụ nữ hầu như không còn khả năng mang thai tự nhiên do không còn nang noãn chính hoặc noãn không phóng được (không rụng trứng). Thống kê cho thấy, có khoảng 1% phụ nữ mãn kinh sớm trước 40 tuổi.
• Mãn kinh muộn: Chỉ những trường hợp mãn kinh xảy ra sau 55 tuổi, tuy nhiên ít gặp hơn.

3. Hậu mãn kinh (sau mãn kinh)​

Là khoảng thời gian sau khi phụ nữ không còn xuất hiện kinh nguyệt, nghĩa là phần đời còn lại sau khi bước vào thời kỳ mãn kinh. Ở thời kỳ hậu mãn kinh này, các triệu chứng có thể thuyên giảm, nhưng cũng có một số trường hợp tiếp tục các triệu chứng trong một thập kỷ hoặc lâu hơn.

Ngoài ra, vì nồng độ Estrogen suy giảm nghiêm trọng nên phụ nữ ở thời kỳ hậu mãn kinh sẽ tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe như tim mạch hoặc loãng xương.

Mãn kinh có triệu chứng gì?​

Bước vào thời kỳ mãn kinh, “hệ trục vàng” ở phụ nữ gồm Vùng dưới đồi – Tuyến yên – Buồng trứng sẽ giảm hoạt động, kết quả dẫn đến sự xáo trộn bộ 3 nội tiết tố nữ quan trọng là Estrogen, Progesterone và Testosterone. Lúc này, phụ nữ sẽ đối mặt với hàng loạt triệu chứng khó chịu về cả thể chất lẫn tinh thần, bao gồm:

• Bốc hỏa, cảm giác có cơn nóng đột ngột từ mặt lan khắp cơ thể.
• Đổ mồ hôi vào ban đêm.
• Cảm lạnh.
• Khô âm đạo gây khó khăn hoặc đau đớn khi quan hệ tình dục.
• Tiểu gấp và nhu cầu đi tiểu thường xuyên hơn.
• Khó ngủ hoặc mất ngủ.
• Dễ thay đổi tâm trạng, hay cáu kỉnh hoặc trầm cảm nhẹ.
• Khô da, khô mắt và khô miệng.
• Căng tức ngực.
• Hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS) trầm trọng hơn.
• Chu kỳ kinh không đều, kỳ kinh nguyệt trở nên nhẹ nhàng hoặc nặng nề hơn so với trước đây.

Phụ nữ sẽ trải qua thời kỳ tiền mãn kinh trong 8-10 năm trước khi bước sang thời kỳ mãn kinh
Một số phụ nữ có thể xuất hiện thêm các triệu chứng sau:

• Tim đập nhanh.
• Nhức đầu.
• Đau nhức khớp, cơ và xương.
• Giảm ham muốn tình dục.
• Khó tập trung hoặc suy giảm, mất trí nhớ tạm thời.
• Tăng cân.
• Rụng tóc hoặc tóc mỏng.

“Những thay đổi về nồng độ nội tiết tố nữ ở thời kỳ mãn kinh sẽ gây ra các triệu chứng kể trên. Vì thế, không phải ai cũng xuất hiện triệu chứng giống nhau khi bước sang thời kỳ mãn kinh. Một số phụ nữ có thể gặp các triệu chứng mãn kinh dữ dội, trong khi những người khác lại có triệu chứng nhẹ nhàng hơn”, bác sĩ Công chia sẻ.

Các triệu chứng mãn kinh kéo dài bao lâu?​

Bên cạnh thắc mắc thời kỳ mãn kinh có triệu chứng gì, hầu hết phụ nữ còn băn khoăn không biết các triệu chứng sẽ kéo dài bao lâu? Nghiên cứu cho thấy, các triệu chứng thời kỳ mãn kinh có thể kéo dài tối đa trong 10 năm. Nhưng nhìn chung, hầu hết phụ nữ đều trải qua các triệu chứng mãn kinh trong vòng chưa đầy 5 năm. (3)

Tại sao lại xảy ra thời kỳ mãn kinh?​

Thời kỳ mãn kinh là kết quả của các nguyên nhân sau:

1. Tuổi tác​

Nội tiết tố nữ suy giảm một cách tự nhiên. Khi phụ nữ gần 30 tuổi, buồng trứng sẽ bắt đầu sản xuất ít Estrogen và Progesterone hơn, đồng thời khả năng sinh sản cũng giảm sút. Bước sang tuổi 40, chu kỳ kinh nguyệt ở phụ nữ có thể kéo dài hơn hoặc ngắn hơn, nặng hơn hoặc nhẹ nhàng hơn, lượng máu kinh ít hơn hoặc nhiều hơn… để khi bước vào tuổi 51, buồng trứng không còn giải phóng trứng và chị em không còn kinh nguyệt.

2. Phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng hoặc tử cung​

Trường hợp phẫu thuật cắt bỏ tử cung mà không ảnh hưởng đến buồng trứng, mặc dù không còn kinh nguyệt nhưng phụ nữ vẫn chưa mãn kinh bởi hai buồng trứng vẫn còn khả năng phóng thích trứng.

Nếu phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn hai buồng trứng và tử cung, phụ nữ sẽ chính thức bước vào thời kỳ mãn kinh sớm, bỏ qua thời kỳ tiền mãn kinh.

Phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng và tử cung có thể khiến phụ nữ bước vào thời kỳ mãn kinh sớm hơn

3. Hóa xạ trị​

Những liệu pháp điều trị ung thư như hóa trị, xạ trị… có thể gây ra các triệu chứng mãn kinh ngay sau quá trình điều trị. Thời kỳ mãn kinh có thể xảy ra song song với thời kỳ tiền mãn kinh trong khoảng vài tháng đến vài năm trước khi xảy ra mãn kinh thực sự.

4. Suy buồng trứng sớm​

Buồng trứng là cơ quan đảm nhận vai trò nuôi dưỡng trứng trưởng thành rồi phóng thích trứng, kết hợp với tinh trùng để diễn ra quá trình thụ thai. Tương tự như các cơ quan khác trong cơ thể, buồng trứng cũng sẽ bị lão hóa. Nếu buồng trứng không sản xuất đủ lượng hormone sinh sản bình thường do di truyền hoặc bệnh tự miễn dịch, thời kỳ mãn kinh sẽ đến sớm hơn.

Tham khảo: Suy buồng trứng sớm là gì?

Nhấn để mở rộng...

Khi nào cần gặp bác sĩ?​

Phụ nữ cần thăm khám ngay nếu cảm thấy các triệu chứng mãn kinh gây khó chịu, ảnh hưởng đến chất lượng sống. Thông qua thăm khám, kiểm tra và trao đổi thông tin, bác sĩ sẽ hướng dẫn một số giải pháp giúp phụ nữ cảm thấy thoải mái hơn. Có thể chỉ định toa thuốc kết hợp trong trường hợp thật sự cần thiết. (4)

Ngoài ra, khuyến cáo phụ nữ nên thăm khám sức khỏe tổng quát cũng như sức khỏe phụ khoa tối thiểu 6 tháng/lần để phát hiện sớm các dấu hiệu của bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường, tăng mỡ máu…; đánh giá nguy cơ loãng xương; thăm khám phụ khoa phát hiện sớm các bệnh lý phụ khoa, nhất là ung thư sinh dục.

“Nếu bị chảy máu âm đạo bất thường sau khi đã mãn kinh 1 năm, phụ nữ cần thăm khám ngay bởi đó có thể là dấu hiệu của ung thư cổ tử cung hoặc ung thư nội mạc tử cung”, bác sĩ Công chia sẻ.

Chẩn đoán thời kỳ mãn kinh​

Để nhận định phụ nữ có bước vào thời kỳ mãn kinh hay chưa, bác sĩ sẽ thăm khám và xem xét trên nhiều phương diện gồm tuổi tác, lịch sử chu kỳ kinh, những triệu chứng gặp phải hoặc những thay đổi trên cơ thể người phụ nữ.

Trong một số trường hợp cần thiết, để tăng kết quả chẩn đoán bác sĩ có thể chỉ định phụ nữ tham gia một số xét nghiệm như:

• Định lượng nội tiết buồng trứng và tuyến yên.
• Hormone kích thích tuyến giáp (TSH).

Thông thường, các kiểm tra xét nghiệm hormone được chỉ định trong tình huống có phẫu thuật cắt bỏ tử cung hoặc buồng trứng để chẩn đoán mãn kinh sớm, không được chỉ định trong tình huống do sinh lý.

Mãn kinh có cần can thiệp gì không?​

Một số phụ nữ trải qua thời kỳ mãn kinh nhẹ nhàng và êm dịu, nhưng cũng có nhiều trường hợp “vật lộn” với hàng loạt triệu chứng mãn kinh ảnh hưởng đến chất lượng sống. Bác sĩ Công cho biết, tùy vào từng trường hợp cụ thể mà bác sĩ sẽ có tư vấn và hướng dẫn giải pháp phù hợp để khắc phục những phiền toái mà phụ nữ phải chịu đựng.

Các giải pháp giảm thiểu và điều chỉnh triệu chứng có thể kể đến:

1. Liệu pháp hormone thay thế​

Thường được chỉ định trong điều trị cơn bốc hỏa ở phụ nữ mãn kinh. Tùy vào tình trạng cá nhân, mức độ triệu chứng và tiền sử gia đình mà bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng loại Estrogen nào với liều lượng ra sao.

Khi sử dụng liệu pháp hormone, chị em cần tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ, tuyệt đối không tự ý sử dụng để tránh các nguy cơ huyết khối tĩnh mạch, thuyên tắc não, thuyên tắc phổi… gây nguy cơ tử vong đột ngột. Ngoài ra, việc tự ý sử dụng liệu pháp hormone trong thời gian dài cũng sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, ung thư vú…

2. Thuốc bôi âm đạo​

Thuốc được chỉ định để giảm khô âm đạo, ngăn ngừa việc rách hoặc chảy máu khi phụ nữ quan hệ tình dục. Thuốc có thể ở dạng viên, gel hoặc vòng đặt âm đạo. Tốt nhất, phụ nữ nên tham khảo và tuân thủ liều lượng dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ để hạn chế những rủi ro sức khỏe.

3. Sử dụng thuốc đặc trị​

Trong những trường hợp phụ nữ không đáp ứng với liệu pháp hormone thay thế, bác sĩ sẽ chỉ định loại thuốc đặc trị phù hợp với triệu chứng của mãn kinh, chẳng hạn như nhóm thuốc Serotonin giúp giảm cơn bốc hỏa, thuốc điều trị loãng xương, thuốc giảm rụng tóc…

4. Thuốc điều trị và ngăn ngừa loãng xương​

Tuổi mãn kinh nồng độ Estrogen suy giảm nghiêm trọng sẽ gia tăng nguy cơ loãng xương, vì thế bác sĩ có thể chỉ định sử dụng các loại thuốc chứa vitamin D và canxi nhằm mục đích điều trị, kết hợp phòng ngừa tình trạng loãng xương khi phụ nữ bước vào thời kỳ tiền mãn kinh hoặc mãn kinh. Tuy nhiên, phụ nữ cần tuân thủ đúng liều lượng theo chỉ định của bác sĩ.

“Việc tự ý sử dụng các loại thuốc trì hoãn hoặc điều trị triệu chứng mãn kinh mà không có chỉ định và theo dõi của bác sĩ sẽ tiềm ẩn nhiều nguy cơ biến chứng nguy hiểm như huyết khối ở phổi, ruột, ung thư vú… Vì thế, thăm khám và tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn điều trị của bác sĩ là cách tốt nhất giúp chị em bảo vệ sức khỏe và trải qua thời kỳ mãn kinh nhẹ nhàng”, bác sĩ Công nhắn nhủ.

Trung tâm Sản Phụ khoa Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ chuyên gia Sản Phụ khoa giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm, sở hữu hệ thống máy móc hiện đại, phác đồ thăm khám và điều trị cá thể hóa… giúp điều trị và cải thiện hiệu quả tình trạng rối loạn tuổi mãn kinh, khắc phục các triệu chứng khó chịu giúp phụ nữ tận hưởng cuộc sống vui khỏe và hạnh phúc.

Để đặt lịch hẹn thăm khám và tư vấn với các chuyên gia Sản Phụ khoa tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, chị em vui lòng liên hệ đến:

HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH

• Hà Nội:
  • 108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, TP.Hà Nội
  • Hotline: 024 3872 3872 – 024 7106 6858
• TP.HCM:
  • 2B Phổ Quang, P.2, Q.Tân Bình, TP.Hồ Chí Minh
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Fanpage: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh
• Website: https://tamanhhospital.vn

Phòng ngừa các rối loạn sau mãn kinh bằng cách nào?​

Thực hiện lối sống khoa học và lành mạnh sẽ giúp phụ nữ chủ động phòng ngừa các triệu chứng khó chịu thời kỳ mãn kinh, nâng cao chất lượng sống và kéo dài tuổi xuân. Phụ nữ cần lưu ý những điều sau:

• Chế độ dinh dưỡng khoa học, bổ sung đầy đủ các dưỡng chất cần thiết, tăng cường bổ sung các nhóm chất đạm, axit béo omega-3, chất xơ… vào thực đơn hàng ngày.
• Tập thể dục, thể thao thường xuyên để giải phóng nguồn năng lượng dư thừa, duy trì tinh thần thoải mái và mức cân nặng hợp lý.
• Tránh căng thẳng hoặc stress để cơ thể không giải phóng các hormone làm nặng triệu chứng mãn kinh.
• Tập thói quen nghỉ ngơi hợp lý, ngủ sớm để giúp cơ thể luôn tràn đầy năng lượng. Mãn kinh thường gặp các cơn bốc hỏa về đêm, vì thế phụ nữ nên giữ nhiệt độ phòng mát mẻ, lý tưởng là duy trì nhiệt độ 20-25 độ C để có giấc ngủ ngon.

Áp dụng chế độ dinh dưỡng khoa học, tập thể dục điều độ, duy trì tinh thần vui vẻ… là cách giúp cải thiện hiệu quả các triệu chứng khó chịu thời kỳ mãn kinh
Bác sĩ Công cũng chia sẻ thêm, “hệ trục vàng” Vùng dưới đồi – Tuyến yên – Buồng trứng là một chuỗi quy trình quan trọng, nếu hệ trục này có khuynh hướng bị suy giảm, nội tiết ở buồng trứng sẽ sản xuất không nhiều. Vì thế, chủ động duy trì hoạt động của hệ trục vàng là ưu tiên hàng đầu.

Hiện nay có một số các thảo dược giúp bổ sung và làm cho hệ trục vàng được hoạt động tốt hơn. Ngay trước khi bước vào thời kỳ mãn kinh, cũng như ở thời điểm bắt đầu xuất hiện các triệu chứng hoặc sớm hơn nếu có điều kiện, phụ nữ hãy bổ sung các thảo dược hoặc những sản phẩm nội tiết tổng hợp theo chỉ định của bác sĩ để ngăn ngừa những bệnh tật vì thiếu Estrogen.

Những câu hỏi thường gặp​

1. Phụ nữ mãn kinh có còn ham muốn tình dục không?​

Nồng độ Estrogen giảm thấp khi bước vào thời kỳ mãn kinh khiến âm đạo phụ nữ bị khô, đau rát và trầy xước khi quan hệ tình dục. Đồng thời, hormone Testosterone vốn duy trì hứng thú tình dục sụt giảm cũng ảnh hưởng đến ham muốn và đời sống tình dục của phụ nữ tuổi mãn kinh.

Tham khảo: Mãn kinh có quan hệ được không?

Nhấn để mở rộng...

Thời kỳ mãn kinh hoặc những áp lực gia đình, cuộc sống có thể khiến phụ nữ mất nhiều thời gian hơn để kích thích tình dục hoặc đạt cực khoái. Trên thực tế, có nhiều lý do khiến phụ nữ chưa mãn kinh đã hết ham muốn tình dục, trong khi có nhiều phụ nữ trên 50 tuổi vẫn còn nhu cầu tình dục khá cao. Tuy nhiên, khuyến khích phụ nữ hãy quan hệ tình dục thường xuyên để giúp âm đạo giữ được độ co giãn nhất định, giải tỏa tâm lý và cải thiện triệu chứng mãn kinh.

2. Phụ nữ mãn kinh có mang thai và sinh con được nữa không?​

Bước vào thời kỳ mãn kinh, buồng trứng mất khả năng sản sinh và phóng thích trứng, do đó phụ nữ hầu như không còn khả năng mang thai tự nhiên. Tuy nhiên, các chuyên gia Sản Phụ khoa khuyến cáo phụ nữ vẫn nên sử dụng các phương pháp tránh thai cũng như biện pháp quan hệ an toàn để tránh mang thai ngoài ý muốn, đồng thời ngăn ngừa các bệnh lây qua đường tình dục như giang mai, lậu, thậm chí là HIV.

Tham khảo thêm tại bài viết Phụ nữ mãn kinh quan hệ có thai không

Nhấn để mở rộng...

Nghiên cứu cho thấy, trong thời kỳ tiền mãn kinh và mãn kinh, phụ nữ vẫn có thể có nguy cơ mắc bệnh lây qua đường tình dục nếu không thực hiện biện pháp quan hệ tình dục an toàn và chung thủy, bao gồm quan hệ bằng miệng, hậu môn và âm đạo. Ngoài ra, thành âm đạo mỏng đi sau thời kỳ mãn kinh sẽ làm tăng khả năng bị tổn thương và rách, do đó tăng nguy cơ lây nhiễm HIV khi quan hệ tình dục không an toàn qua đường âm đạo.

3. Mãn kinh có xảy ra ở nam giới không?​

Mãn kinh ở nam giới hay còn gọi là mãn dục nam là tình trạng rối loạn hoặc suy giảm khả năng sản xuất Testosterone của cơ thể theo tuổi tác. Khác với mãn kinh ở nữ giới, mãn dục nam phát triển triệu chứng một cách từ từ, không gây mất hoàn toàn khả năng sinh sản của người nam và đặc biệt không xảy ra ở tất cả nam giới.

Hy vọng những thông tin trên đây đã giúp chị em biết được mãn kinh là gì và những triệu chứng thường gặp để có sự chuẩn bị sẵn sàng và tốt nhất cho thời kỳ sinh lý tất yếu sẽ xảy ra. Nếu có bất kỳ thắc mắc hoặc băn khoăn nào, chị em có thể liên hệ đến hotline Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để được các chuyên gia Sản Phụ khoa giỏi hỗ trợ!