Phạm Phương Liên
Fan Cứng
Làng nghề dệt chiếu Cà Hom – Bến Bạ, xã Hàm Tân (trước đây là xã Hàm Giang, nay đã tách ra) huyện Trà Cú, nằm cách TP. Trà Vinh khoảng 40km. Đây là một trong những làng nghề truyền thống ra đời cách nay gần 100 năm, nằm ven bên bờ con Sông Hậu hiền hòa. Trên con đường liên xã từ thị trấn Trà Cú vào hai xã Hàm Giang và Hàm Tân dài chừng 3km, những sợi lác đã qua sơ chế phơi dọc hai bên đường với đủ sắc màu xanh, đỏ, tím, vàng phất phơ trong gió, nhìn từ xa giống như những tấm vải lụa.
Ông Trầm Phương – một cựu bí thư Đảng bộ xã Hàm Giang đi cùng cho biết, đây không phải là thời điểm sản xuất chiếu nhộn nhịp nhất trong năm, thời điểm nhộn nhịp nhất là vào ba tháng trước tết Nguyên đán. Tuy vậy, từ vài năm trở lại đây chiếu Cà Hom – Bến Bạ được thị trường tiêu thụ mạnh nên bà con tranh thủ sản xuất quanh năm. Trong số hơn 400 hộ làm nghề dệt thì có đến 80% là người Khmer, thu hút khoảng 1.500 lao động, bao gồm người trồng lác, sơ chế nguyên liệu, dệt gia công, tiêu thụ…. trong số này có rất nhiệu hộ tham gia dệt chiếu vào những lúc nông nhàn.
Nghệ nhân lão làng Ngô Thị Pho, 82 tuổi, được xem là nghệ nhân giỏi nghề nhất của làng chiếu Cà Hom – Bến Bạ, bà Pho nhớ lại, gần 100 năm trước, sự xuất hiện của làng chiếu Cà Hom như một sự tình cờ, khi ấy có một vài phụ nữ của làng trong một lần xuống Cà Mau thăm bà con đã học lóm được nghề dệt chiếu. Khi về họ nhờ những người đàn ông trong gia đình đóng khung dệt, còn họ ra ngoài triền sông cắt lác đem về dệt thử. Phải trải qua nhiều năm dệt thử chất lượng chiếu Cà Hom mới được như ngày nay. Theo người tiêu dùng, nó không hề thua kém chất lượng chiếu Cà Mau. Bà Pho không chỉ là nghệ nhân kỳ cựu mà còn là người khởi xướng ý tưởng ký họa hoa văn phong cảnh, hoa văn chùa tháp trên chiếu hoa (hay còn gọi là chiếu màu), tạo bản sắc riêng cho làng chiếu Cà Hom. Tuy vậy, cũng có đôi lúc thương lái đặt hàng sản xuất chiếu hoa theo yêu cầu để bán cho từng vùng, miền khác nhau.
Nguyên liệu lác ở đây ngoài số lượng nhỏ thu mua của bà con các xã lân cận mang đến bán, những người làm nghề họ chủ động trồng hoặc khuyến khích bà con trồng trên đất không sản xuất nông nghiệp được, hoặc đất trồng lúa kém hiệu quả. Đến lúc thu hoạch, họ thu mua với giá cả hợp lý, bởi thế không sợ thiếu nguồn nguyên liệu. Theo ông Trầm Phương, từ lúc làng dệt ra đời đến nay ông chưa nghe người trồng lác nào nói bị người thu mua nguyên liệu ép giá! Hiện nay diện tích vùng nguyên liệu của họ luôn ổn định ở mức trên dưới 35 ha lác, đủ sản xuất chiếu quanh năm.
Theo tính toán của ông Thạch Sêne, ấp Bến Bạ, Hàm Tân – một nghệ nhân kế thừa hai đời làm nghề dệt chiếu: Một công lác dệt được khoảng 120 đôi chiếu khổ 2 x 1,6m và khoảng 100 đôi chiếu có khổ nhỏ hơn. Một ngày hai lao động giỏi nghề dệt thủ công được khoảng 2 đôi, còn dệt máy (máy dệt hiện nay vào khoảng 30 triệu đồng/ máy) thì được khoảng 10 đôi. Với giá thành hiện tại một đôi chiếu hoa từ 120.000 – 150.000 đồng (riêng những đôi chiếu hoa đặt hàng sản xuất có giá 300.000 đồng/ đôi ), mỗi đôi người dệt lời 40.000 – 50.000 đồng.
Ông Thạch Sêne cho biết, để có được đôi chiếu hoa đẹp, người dệt phải rất công phu hơn dệt chiếu thường (chiếu trắng) gấp nhiều lần. Trước tiên phải chọn những cọng lác già, chẻ nhỏ, vót đều rồi đem phơi chừng non một nắng. Kế đến, nước được pha màu nấu sôi để luộc cọng lác phải đảm bảo được độ nóng vừa phải, nếu nước nóng quá sẽ làm cho cọng lác bị chín nhừ, còn nước nguội quá làm cho cọng lác không ngấm được màu. Nói chung đây là công đoạn dành cho những người làm nghề đã có kinh nghiệm. Chiếu hoa hiện có năm màu: trắng, đỏ, xanh, vàng và tím… thường xài 4 – 5 năm vẫn không bị giòn, gãy, đổ lông hay phai màu như chiếu nhựa.
Hiện nay làng chiếu Cà Hom – Bến Bạ cung cấp ra thị trường trên dưới 10.000 đôi/ tháng. Riêng sản phẩm chiếu hoa từ nhiều năm qua đã có mặt khắp các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long và rất được người dân ưa chuộng./.
Xem tiếp...
Ông Trầm Phương – một cựu bí thư Đảng bộ xã Hàm Giang đi cùng cho biết, đây không phải là thời điểm sản xuất chiếu nhộn nhịp nhất trong năm, thời điểm nhộn nhịp nhất là vào ba tháng trước tết Nguyên đán. Tuy vậy, từ vài năm trở lại đây chiếu Cà Hom – Bến Bạ được thị trường tiêu thụ mạnh nên bà con tranh thủ sản xuất quanh năm. Trong số hơn 400 hộ làm nghề dệt thì có đến 80% là người Khmer, thu hút khoảng 1.500 lao động, bao gồm người trồng lác, sơ chế nguyên liệu, dệt gia công, tiêu thụ…. trong số này có rất nhiệu hộ tham gia dệt chiếu vào những lúc nông nhàn.
Nghệ nhân lão làng Ngô Thị Pho, 82 tuổi, được xem là nghệ nhân giỏi nghề nhất của làng chiếu Cà Hom – Bến Bạ, bà Pho nhớ lại, gần 100 năm trước, sự xuất hiện của làng chiếu Cà Hom như một sự tình cờ, khi ấy có một vài phụ nữ của làng trong một lần xuống Cà Mau thăm bà con đã học lóm được nghề dệt chiếu. Khi về họ nhờ những người đàn ông trong gia đình đóng khung dệt, còn họ ra ngoài triền sông cắt lác đem về dệt thử. Phải trải qua nhiều năm dệt thử chất lượng chiếu Cà Hom mới được như ngày nay. Theo người tiêu dùng, nó không hề thua kém chất lượng chiếu Cà Mau. Bà Pho không chỉ là nghệ nhân kỳ cựu mà còn là người khởi xướng ý tưởng ký họa hoa văn phong cảnh, hoa văn chùa tháp trên chiếu hoa (hay còn gọi là chiếu màu), tạo bản sắc riêng cho làng chiếu Cà Hom. Tuy vậy, cũng có đôi lúc thương lái đặt hàng sản xuất chiếu hoa theo yêu cầu để bán cho từng vùng, miền khác nhau.
Nguyên liệu lác ở đây ngoài số lượng nhỏ thu mua của bà con các xã lân cận mang đến bán, những người làm nghề họ chủ động trồng hoặc khuyến khích bà con trồng trên đất không sản xuất nông nghiệp được, hoặc đất trồng lúa kém hiệu quả. Đến lúc thu hoạch, họ thu mua với giá cả hợp lý, bởi thế không sợ thiếu nguồn nguyên liệu. Theo ông Trầm Phương, từ lúc làng dệt ra đời đến nay ông chưa nghe người trồng lác nào nói bị người thu mua nguyên liệu ép giá! Hiện nay diện tích vùng nguyên liệu của họ luôn ổn định ở mức trên dưới 35 ha lác, đủ sản xuất chiếu quanh năm.
Theo tính toán của ông Thạch Sêne, ấp Bến Bạ, Hàm Tân – một nghệ nhân kế thừa hai đời làm nghề dệt chiếu: Một công lác dệt được khoảng 120 đôi chiếu khổ 2 x 1,6m và khoảng 100 đôi chiếu có khổ nhỏ hơn. Một ngày hai lao động giỏi nghề dệt thủ công được khoảng 2 đôi, còn dệt máy (máy dệt hiện nay vào khoảng 30 triệu đồng/ máy) thì được khoảng 10 đôi. Với giá thành hiện tại một đôi chiếu hoa từ 120.000 – 150.000 đồng (riêng những đôi chiếu hoa đặt hàng sản xuất có giá 300.000 đồng/ đôi ), mỗi đôi người dệt lời 40.000 – 50.000 đồng.
Ông Thạch Sêne cho biết, để có được đôi chiếu hoa đẹp, người dệt phải rất công phu hơn dệt chiếu thường (chiếu trắng) gấp nhiều lần. Trước tiên phải chọn những cọng lác già, chẻ nhỏ, vót đều rồi đem phơi chừng non một nắng. Kế đến, nước được pha màu nấu sôi để luộc cọng lác phải đảm bảo được độ nóng vừa phải, nếu nước nóng quá sẽ làm cho cọng lác bị chín nhừ, còn nước nguội quá làm cho cọng lác không ngấm được màu. Nói chung đây là công đoạn dành cho những người làm nghề đã có kinh nghiệm. Chiếu hoa hiện có năm màu: trắng, đỏ, xanh, vàng và tím… thường xài 4 – 5 năm vẫn không bị giòn, gãy, đổ lông hay phai màu như chiếu nhựa.
Hiện nay làng chiếu Cà Hom – Bến Bạ cung cấp ra thị trường trên dưới 10.000 đôi/ tháng. Riêng sản phẩm chiếu hoa từ nhiều năm qua đã có mặt khắp các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long và rất được người dân ưa chuộng./.
Xem tiếp...